«Η Μεσογειακή φώκια εκπέμπει SOS»

Ένα από τα πιο απειλούμενα θηλαστικά της Ευρώπης, είναι η μεσογειακή φώκια, ή η αλλιώς γνωστή στο ευρύ κοικό « Φώκια Μονάχους- Μονάχους». Σήμερα, στην περιοχή της Μεσογείου ζούνε γύρω στις 400 με 500 φώκιες, από τις οποίες οι 300 ζουν στον ελληνικό νησιωτικό χώρο. Αυτό οφείλεται στο ότι η Ελλάδα έχει θερμό κλίμα και μεγάλο μήκος ακτογραμμών. Τα μέρη που προτιμά είναι οι βόρειες Σποράδες, τα νησιά του Ιονίου, η Ρόδος, η Σάμος καθώς και ακατοίκητα νησιά με σπηλιές και βραχονησίδες.

Υπάρχουν δύο εκδοχές για το πως προέκυψε ο όρος « Μονάχους – Μονάχους». Η πρώτη και επικρατέστερη γνώμη τονίζει πως η μεσογειακή φώκια πήρε το όνομα της εξαιτίας του δέρματος της στην περιοχή του κεφαλιού, καθώς θυμίζει την κουκούλα καθολικού μοναχού. Η άλλη και λιγότερο βάσιμη άποψη υποστηρίζει ότι η μεσογειακή φώκια πήρε αυτή την ονομασία λόγω του μοναχικού τρόπου ζωής της. Είναι γνωστό ότι το θηλαστικό αυτό ζει σε ομάδες τεσσάρων με πέντε ατόμων και όχι σε κοπάδια.

Η μεσογειακή φώκια ζει γύρω στα 30 με 40 χρόνια. Μια ενήλικη φώκια μπορεί να φτάσει τα τρία μέτρα σε μήκος και τα 300 κιλά σε βάρος. Το χρώμα της είναι γκρίζο ή καφέ. Τα νεογέννητα έχουν μαύρο χρώμα με ένα άσπρο μπάλωμα στην περιοχή της κοιλιάς και φτάνουν τα 10 με 20 κιλά. Τα μουστάκια της μεσογειακής φώκιας είναι πολύ σημαντικά, γιατί τα χρησιμοποιεί ως αισθητήρια όργανα για να μπορεί να αντιλαμβάνεται το περιβάλλον της. Το σώμα της έχει αεροδυναμική κατασκευή, το οποίο την βοηθά στο να κινείται ευέλικτα και να κολυμπά γρήγορα. Ως θηλαστικά, χρησιμοποιεί τα πνευμόνια για να αναπνεύσει. Παρόλα αυτά μπορεί να αντέξει μέχρι και δέκα λεπτά κάτω από το νερό, μειώνοντας τους παλμούς της καρδιάς της. Στο νερό εξάλλου η φώκια έχει και καλύτερη όραση. Το γεγονός αυτό την βοηθά στο να βρίσκει εύκολα την τροφή της. Μια φώκια τριακοσίων κιλών χρειάζεται να καταναλώσει είκοσι κιλά περίπου την ημέρα τροφή για να μπορέσει να επιβιώσει.

Οι κίνδυνοι που διατρέχει η μεσογειακή φώκια και που απειλούν την ύπαρξη της είναι πολλοί. Ο μεγαλύτερος φυσικός εχθρός της είναι ο καρχαρίας, ο οποίος σπάνια συναντάται στα νερά της Μεσογείου. Ο μεγαλύτερος όμως και πιο επικίνδυνος έχθρος της είναι ο άνθρωπος, που είναι υπεύθυνος και για την μείωση του πληθυσμού της. Η υπεραλιεία έχει σαν άμεση συνέπεια την μείωση του πληθυσμού των ψαριών. Οι φώκιες επειδή τρέφονται με μεγάλες ποσότητες ψαριών αναζητούν την τροφή τους στα δίχτυα των ψαράδων. Πολλές φορές μπλέκονται σε αυτά και τραυματίζονται. Άλλοτε τις σκοτώνουν οι ψαράδες στήνοντας παγίδες με αγκίστρια ή θανατώνοντας τες με δυναμίτη. Επίσης λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης και δραστηριότητας ο φυσικός της χώρος έχει περιοριστεί. Στις παραλίες, έχουν χτιστεί ξενοδοχεία και άλλα τουριστικά θέρετρα, συμβάλλοντας και αυτά με την σειρά τους στην μείωση του πληθυσμού της φώκιας.

Την περσινή χρονιά είχαμε αρκετούς θανάτους της μεσογειακής φώκιας. Μέσα στο πρώτο τετράμηνο του 2010 υπήρξαν πέντε θάνατοι από φώκιες, σε Ερμιόνη, Αλόννησο, Κω, Σάμο και Άνδρο. Ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Αρχιπέλαγος, Γιάννης Κουτελίδας δήλωσε ότι στη Σάμο ξεβράστηκε μια νεκρή φώκια, η οποία σύμφωνα με τα στοιχεία της νεκροψίας σκοτώθηκε από παράνομη αλιευτική δραστηριότητα με δυναμίτιδα. Η ομάδα Αρχιπέλαγος που δραστηριοποιείται σε θέματα θαλάσσιου περιβάλλοντος, θαλάσσιας βιολογίας, θαλάσιας γεωγραφίας, ζωολογίας κτλ, με έδρα την Σάμο και την Ικαρία, προσπάθησε αρκετές φορές να έρθει σε επαφή με τις λιμενικές αρχές για την προστασία της μεσογειακής φώκειας. Ο κ. Κουτελίδας τόνισε ότι αυτό που αντιμετώπισε ήταν η αδράνεια των λιμενικών αρχών.

Οι εκρήξεις με δυναμίτη πέρα από τον θάνατο που προκαλούν στις μεσογειακές φώκιες, προκαλούν και τον θάνατο σε εκατομμύρια θαλάσσιους οργανισμούς σε απόσταση εκατοντάδων μέτρων από το σημείο της έκρηξης. Συνεπώς, στα παράκτια οικοσυστήματα προκαλούνται δραματικές καταστροφές, γεγονός το οποίο επηρρεάζει την βιωσιμότητα των οργανισμών.

Η Μοm είναι μια οργάνωση η οποία ασχολείται με την διάσωση της μεσογειακής φώκιας και η οποία έχει αναλάβει την ενημέρωση των πολιτών στις τοπικές κοινωνίες σχετικά με τον κίνδυνο που διατρέχει η φώκια «Μονάχους – Μονάχους». Ο επιστημονικά υπεύθυνος της Mom, Αλέξανδρος Καραμανλίδης σχετικά με το πρόβλημα της αλιείας που οδηγεί στη εξαφάνιση του είδους δήλωσε τα εξής: «Είμαστε σε επαφή με τους με τους τοπικούς και τους αλιευτικούς φορείς με στόχο φυσικά την ενημέρωση τους και παράλληλα κάνουμε δράσεις για να βρούμε λύσεις για τα προβλήματα τους, τα οποία θα είναι αμοιβαία ωφέλιμα και για τους ψαράδες αλλά και για την μεσογειακή φώκια. Το πρόβλημα της αλιείας βασικά είναι άλλο, είναι ότι δεν υπάρχουν ψάρια, δεν είναι ότι υπάρχουνε φώκιες. Όλο και περισσότεροι αλιείς καταλαβαίνουν ότι το πρόβλημα δεν προέρχεται από τη μεσογειακή φώκια. Μιλάμε για 350 θηλαστικά περίπου, τα οποία δεν προκαλούν μεγάλες απώλειες στον αλιευτικό πλούτο της χώρας».

Η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας αναπόφευκτα επηρρεάζει και τις οποιεσδήποτε πρωτοβουλίες, οπώς αυτή της Mom, για την προστασία της μεσογειακής φώκιας. Ο κ. Καραμανλίδης δήλωσε « Προφανώς οι καιροί είναι δύσκολοι για όλους τους έλληνες. Δυστυχώς η μελέτη και η προστασία του είδους χρειάζεται οικονομικούς πόρους, αυτοί φυσικά είναι πιο δυσεύρετοι αυτή την εποχή. Αναπόφευκτα αυτό έχει επηρεάσει και την δικιά μας εργασία στον τομέα αυτό».

            Η φώκια « Μονάχους – Μονάχους» διατρέχει μεγάλο κίνδυνο και ανήκει στα είδη που είναι απειλούμενα με εξαφάνιση. Πλήθος οικολογικών οργανώσεων προσπαθεί να αυξήσει τον πληθυσμό της και να τον προστατεύσει.